Διαβήτης: Β- κύτταρα που αναπτύσσονται στο εργαστήριο: η θεραπεία του μέλλοντος;

Έγκυρη ιατρική ενημέρωση για όλους!

Β- κύτταρα που αναπτύσσονται στο εργαστήριο: η θεραπεία του μέλλοντος;

 

Ο διαβήτης εμφανίζεται όταν τα β-κύτταρα στο πάγκρεας αδυνατούν να παρασκευάσουν ινσουλίνη. Τι θα γινόταν αν τα ελαττωματικά β-κύτταρα μπορούσαν να αντικατασταθούν από υγιή; Αυτός είναι ο στόχος σημαντικής έρευνας που γίνεται τελευταία στο χώρο του διαβήτη.

Ένας στόχος της ιατρικής έρευνας είναι να βρει καλύτερους τρόπους για τη χορήγηση ινσουλίνης στα άτομα με διαβήτη. Στην ιδανική του μορφή αυτό σημαίνει να αποκατασταθεί ο ρόλος που έχουν τα β-κύτταρα στο πάγκρεας: να «αισθάνονται» την ποσότητα της γλυκόζης στην κυκλοφορία και να παράγουν τόση ινσουλίνη που να επιτρέπει στα κύτταρα του σώματος να χρησιμοποιήσουν την γλυκόζη αυτή.

Στον διαβήτη τα β-κύτταρα έχουν υποστεί βλάβες που δεν επιδιορθώνονται. Αλλά τι θα γινόταν αν τα ελαττωματικά β-κύτταρα μπορούσαν να αντικατασταθούν από υγιή; Ο οργανισμός θα μπορούσε αυτόματα να ρυθμίσει τα επίπεδα γλυκόζης με παραγωγή ινσουλίνης.

Οι ερευνητές έχουν μελετήσει την μεταμόσχευση ιστών σαν ένα τρόπο αντικατάστασης των β-κυττάρων. Ολόκληρο το πάγκρεας ή μοσχεύματα β-κυττάρων μπορούν να μεταφερθούν από κάποιον δότη σε ένα άτομο με διαβήτη. Ο μικρός αριθμός συμβατών δοτών περιορίζει τη χρήση αυτής της μεθόδου. Εξάλλου ο οργανισμός μπορεί να απορρίψει τον μεταμοσχευθέντα ιστό. Ισχυρά φάρμακα με σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες απαιτούνται για να αποτραπεί η απόρριψη.
Ελπίζοντας ότι θα αποφύγουν αυτά τα προβλήματα, μια ομάδα επιστημόνων από το NIH της Bethesda του Maryland, στράφηκαν σε μια άλλη ιδέα. Σκέφτηκαν να αναπτύξουν παγκρεατικά β-κύτταρα στο εργαστήριο από «αρχέγονα κύτταρα». Τα αρχέγονα κύτταρα είναι κύτταρα που δεν έχουν υποστεί διαφοροποίηση, δηλαδή δεν έχουν εξελιχθεί ακόμη σε ειδικούς τύπους κυττάρων, που εκτελούν συγκεκριμένες λειτουργίες. Μπορούν λοιπόν να προσαρμοστούν για να καλύψουν τις ανάγκες του οργανισμού. Μερικά αρχέγονα κύτταρα ανευρίσκονται και σε ενήλικες, αλλά τα περισσότερα – και αυτά που αναπτύσσονται καλύτερα – ανευρίσκονται στα έμβρυα.

Χρησιμοποιώντας εμβρυϊκούς ιστούς από ποντίκια, οι ερευνητές κατέστρωσαν ένα σχέδιο για να καθοδηγήσουν την ανάπτυξη των αρχέγονων κυττάρων. Το σχέδιο πέτυχε και οι επιστήμονες κατάφεραν να παράγουν β- κύτταρα σε ομάδες παρόμοιες αυτών που ανευρίσκονται στο φυσιολογικό πάγκρεας. Το πιο σημαντικό όμως ήταν ότι οι ομάδες αυτές των κυττάρων παρήγαγαν ινσουλίνη όταν εκτίθονταν σε γλυκόζη.

Τα ευρήματα αυτά ήταν ενθαρρυντικά, αλλά παρέμενε ένα ακόμη ερώτημα. Έως τώρα όλη η διαδικασία πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο. Θα μπορούσαν τα αναπτυσσόμενα β-κύτταρα να ελέγξουν την γλυκόζη του αίματος σε ζωντανά ποντίκια;

Για να το διαπιστώσουν οι ερευνητές έδωσαν στα ποντίκια ένα φάρμακο ώστε να εμφανίσουν διαβήτη. Εμφύτευσαν εργαστηριακά ανεπτυγμένα β-κύτταρα κάτω από το δέρμα μερικών από αυτά. Τα εμφυτευμένα κύτταρα παρήγαγαν ινσουλίνη σαν ανταπόκριση στην υπεργλυκαιμία, αλλά όχι αρκετή για να αποκαταστήσουν τα φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης. Ωστόσο ποντίκια στα οποία μεταμοσχεύτηκαν β-κύτταρα διατήρησαν το βάρος τους και έζησαν περισσότερο από εκείνα στα οποία δεν μεταμοσχεύτηκαν.
Παρόλο που τα εμφυτευθέντα κύτταρα δεν κατάφεραν να ελέγξουν πλήρως τα επίπεδα της γλυκόζης, οι ερευνητές θεωρούν τη δουλειά τους πετυχημένη. Η τεχνική της παρασκευής β-κυττάρων από αρχέγονα κύτταρα είναι νέα. Περαιτέρω βελτίωση της διαδικασίας μπορεί να βελτιώσει και την απόδοση των εργαστηριακά αναπτυσσόμενων κυττάρων. Εξάλλου τα β-κύτταρα του παγκρέατος δεν βρίσκονται φυσιολογικά κάτω από το δέρμα. Μεταμόσχευση σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος μπορεί να είχε καλύτερα αποτελέσματα.

Πολλά ερωτήματα απομένουν αναπάντητα. Μερικά αφορούν ζητήματα ηθικής. Για να ωφελήσει τους ανθρώπους θα πρέπει η έρευνα να δοκιμαστεί σε ανθρώπινους ιστούς. Το αν είναι ηθικό να χρησιμοποιούνται ανθρώπινα έμβρυα στην έρευνα είναι ένα ζήτημα διαρκούς και έντονης αντιπαράθεσης. Μπορούμε να βρούμε έναν τρόπο να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα υποσχόμενα νέα στοιχεία της έρευνας προς όφελος των ατόμων με διαβήτη; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν έχει ακόμη βρεθεί.

Αναφορές:
Lumelsky N et al. Differentiation of embryonic stem cells to insulin-secreting structures similar to pancreatic islets. Science 2001; 292: 1389-94.
Vogel G. Stem cells coaxed to make insulin. Science 2001; 292: 615