Γιατί λέμε ψέματα στο διαδίκτυο; Ιντερνετ, ψέματα και… online ραντεβού

Μήπως σας έχει συμβεί να κανονίσετε ένα ραντεβού με κάποιον ή κάποια που γνωρίσατε online, μόνο και μόνο για να διαπιστώσετε ότι δεν έμοιαζε καθόλου με τις περιγραφές του; Δεν ξέρουμε αν σας παρηγορεί αλλά δεν είστε οι μόνοι…

Αν υπάρχει ένα μέρος στο οποίο λέει κανείς ευκολότερα ψέματα, τότε αυτό είναι αναμφίβολα το Διαδίκτυο. Ψέματα για τα πάντα: για τις σκέψεις, τις ικανότητες, τις εμπειρίες, τις προτιμήσεις, την εξωτερική εμφάνιση, την ηλικία, την ταυτότητα. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, το Ίντερνετ επιτρέπει στη φαντασία να οργιάσει, αφού οι χρήστες είναι προστατευμένοι πίσω από την οθόνη του υπολογιστή τους. Η διαδικτυακή επικοινωνία άλλωστε χαρακτηρίζεται από την ταχύτητα, τον αυθορμητισμό και την επιθυμία της προσοχής και του εντυπωσιασμού των άλλων…

Λέμε ψέματα για 3 λόγους

Άλλοι περισσότερο, άλλοι λιγότερο, το σίγουρο είναι ότι όλοι λένε ψέματα όταν επικοινωνούν μέσω Διαδικτύου. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τρεις είναι οι λόγοι που εξηγούν αυτήν τη συμπεριφορά.

1.Πρώτα από όλα, η προστασία που παρέχει η οθόνη του υπολογιστή κάνει πιο εύκολο για τους χρήστες να ξεπεράσουν το κατώφλι της ντροπής. Στην online επικοινωνία, δεν υπάρχει κατά πρόσωπο αντιμετώπιση, αλλά ούτε και μεσολάβηση. Έτσι, είναι πιο εύκολο να βγουν στην επιφάνεια πολύ περισσότερα στοιχεία από συναισθηματικής άποψης σε σχέση με όσα θα έβγαιναν σε μία παραδοσιακή συζήτηση.

2.Σε δεύτερη φάση, μπαίνει στη μέση ο ναρκισσισμός που οδηγεί τον καθένα να προσπαθεί συνεχώς να φανεί πιο ωραίος ή πιο άσχημος, αλλά σε κάθε περίπτωση ξεχωριστός.

3.Κι αν οι παραπάνω δύο λόγοι έχουν να κάνουν με μία κοινή και σχετικά ασυναίσθητη συμπεριφορά, τότε σε ό,τι αφορά τον τρίτο θα πρέπει να γίνει ο εξής διαχωρισμός: στο Διαδίκτυο, πέρα από τους παθολογικούς ψεύτες (όπου υπάρχει πραγματική διαταραχή της προσωπικότητας), συναντάει κανείς και τους επαγγελματίες ψεύτες, αυτούς που συνειδητά χρησιμοποιούν τα ψέματα για να επωφεληθούν σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο.

Οι θετικές πλευρές

Η θετική πλευρά αυτής της άσκησης φαντασίας είναι ότι το Διαδίκτυο επιτρέπει –όσο κι αν ακούγεται οξύμωρο- την ανάπτυξη διαφόρων πτυχών της προσωπικότητας που στην καθημερινή ζωή είναι δύσκολο να αναπτυχθούν. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, υπάρχουν άνθρωποι που δεν θα πίστευε κανείς ότι είναι ρομαντικοί, κι όμως στο Διαδίκτυο αρχίζουν να εμβαθύνουν στα συναισθήματά τους, να γράφουν ποιήματα, κτλ. Υπάρχουν άλλα άτομα, για τα οποία η βόλτα με ένα ποδήλατο αποτελεί από μόνη της μεγάλο ρίσκο, κι όμως onlineαποδεικνύονται φαν της περιπέτειας. Και άλλα πιο ντροπαλά άτομα που ξαφνικά ανακαλύπτουν την ευχαρίστηση να είναι το επίκεντρο της προσοχής όλων. Τέτοιες προσωπικές εξερευνήσεις μπορεί να αποδειχτούν ιδιαίτερα πολύτιμες. Με την προϋπόθεση βέβαια να μην ξεχνάει κανείς ποιος είναι στην πραγματικότητα.

…Και οι «αδύναμες πλευρές»

Τα προβλήματα αρχίζουν ακριβώς τη στιγμή που χάνεται αυτή η συναίσθηση. Σε αυτήν την περίπτωση είναι που το Ίντερνετ αρχίζει να εμφανίζει τις αδύναμες πλευρές του. Πάρτε για παράδειγμα κάποιους χρήστες του Facebook, που ενθουσιάζονται υπερβολικά όταν ανακτούν επικοινωνία με κάποιον παλιό συμμαθητή τους, που έχουν να τον δουν πάνω από είκοσι χρόνια. Με ποιον ανακτούν επικοινωνία στην πραγματικότητα; Τι έχουν από αυτόν τον άνθρωπο πέρα από μερικές σχολικές φωτογραφίες; Ή γιατί υπερηφανεύονται κάποιοι λέγοντας «έχω 170 φίλους, θες να γίνεις κι εσύ φίλος μου;» Για ποιον λόγο; Για να γίνει ο εκατοστός εβδομηκοστός πρώτος;

Πολύ συχνά, πίσω από αυτές τις εκατοντάδες επαφές, υπάρχει πολλή μοναξιά. Όμως, το κενό δεν μπορεί να γεμίσει με αυτόν τον τρόπο. Η απόκτηση μιας επαφής μέσω Ίντερνετ είναι θετική, όμως για να δημιουργηθεί μία αληθινή σχέση, θα πρέπει να υπάρχουν συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο, εμπειρίες που να αποκτηθούν ζώντας μαζί, μιλώντας και κοιτώντας ο ένας τον άλλον στα μάτια.

Tι λένε οι ψυχολόγοι;

Ακριβώς αυτό υποστηρίζουν και οι ψυχολόγοι που έχουν ασχοληθεί με τον λεγόμενο εθισμό στις «σχέσεις στον κυβερνοχώρο». Εφόσον τηρείται κάποιο μέτρο, μπορεί να είναι λυτρωτικές, διότι παρέχουν την ευκαιρία σε όλους να είναι αυτό που θα ήθελαν ή να φανερώσουν ένα κομμάτι του εαυτού τους που δεν μπορούν να αποκαλύψουν στον «πραγματικό» κόσμο. Μπορούν επίσης να δημιουργήσουν εντελώς νέα δίκτυα ανθρώπων, παραδείγματος χάρη πασχόντων από την ίδια ασθένεια, ή εραστών του ίδιου χόμπι, που θα είχαν ελάχιστες πιθανότητες να συναντηθούν μεταξύ τους στην πραγματική ζωή. Οι κοινότητες που πλάθονται στο Iντερνετ πρέπει να έχουν μια αναφορά στην πραγματική ζωή, να δίνουν αν μη τι άλλο την ευκαιρία στα ψευδώνυμα να αντικατασταθούν από πραγματικούς ανθρώπους. Όταν, όμως, οι ιντερνετικές επαφές υποκαθιστούν τις πραγματικές σχέσεις, τότε η κατάσταση αλλάζει, αφού οι φίλοι σπάνια συντηρούνται μέσα σε κομπιούτερ και δίκτυα.

Μπορώ να είμαι ότι επιλέξω!!

Λέγεται πως το Διαδίκτυο αποτελεί την «Άγρια Δύση» των ανθρωπίνων σχέσεων. Τα λεγόμενα δίκτυα κοινωνικής επαφής, αλλά και τα chatrooms, δεν είναι πλασμένα για αγγέλους. Κατά συνέπεια, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το Ίντερνετ είναι ένα παράλληλο σύμπαν με τους δικούς του νόμους, όπου η «αλήθεια» είναι ένας όρος χαλαρός και η «ανθρώπινη επαφή» συνάπτεται με τους όρους του χρήστη.

Το Ιντερνετ, είναι ένας χώρος όπου μπορεί να ακμάσει το ψέμα. «Δεν με βλέπεις, σπάνια ξέρεις το όνομά μου και μπορώ να είμαι οτιδήποτε επιλέξω»

Το αμερικανικό πείραμα

Πρόσφατα, Αμερικανοί επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το ποσοστό ψεμάτων σε ένα e-mail είναι 50% υψηλότερο σε σχέση με ένα σημείωμα γραμμένο στο χέρι. Πιο συγκεκριμένα, τρεις ερευνητές (η Λιούμπα Μπέλκιν από το Πανεπιστήμιο Λεχάι στην Πενσιλβάνια, η Τέρι Κούρτσμπεργκ από το Πανεπιστήμιο Ράτζερς στο Νιου Τζέρσι και ο Τσαρλς Νάκουϊν από το Πανεπιστήμιο ΝτεΠολ στο Σικάγο) ζήτησαν από μία ομάδα φοιτητών να μοιραστεί με ένα άγνωστο άτομο ένα βραβείο 89 δολαρίων.

Η ενημέρωση για το κερδισμένο ποσό θα έπρεπε να γίνει γραπτώς (είτε μέσω e-mail, είτε μέσω μιας παραδοσιακής χειρόγραφης επιστολής). Το άγνωστο άτομο γνώριζε μονάχα ότι το ποσό του κέρδους κυμαινόταν ανάμεσα σε 5 και 100 δολάρια. Στο 92% των περιπτώσεων, οι φοιτητές που επέλεξαν το e-mail ως μέσο επικοινωνίας, είπαν ψέματα για το ποσό, ενώ αντιθέτως μόλις το 34% όσων έστειλαν χειρόγραφη επιστολή, τροποποίησε ελάχιστα το ποσό του βραβείου.

Οn line ραντεβού

Ακόμη, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή έρευνα της Logitech, ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων που δημιούργησαν γνωριμίες μέσω του ιντερνετ, έπεσαν θύματα «παραπληροφόρησης» από το «διαδικτυακό» τους ραντεβού. Συγκεκριμένα, οι Ιταλοί είναι οι πιο άτυχοι της ιστορίας με το 72% να δηλώνει ότι νιώθουν πως εξαπατήθηκαν. Ακολουθούν οι Γερμανοί με 58%, οι Γάλλοι με 56% και οι Βρετανοί με 55%. Οι Ολλανδοί φαίνονται λίγο πιο ειλικρινείς με μόνο το 48% να νιώθει ότι ξεγελάστηκε.

Επίσης σύμφωνα με την έρευνα, αν το βασικό δικτυακό ψέμα είναι σχετικά με την εξωτερική εμφάνιση, το δεύτερο (σχεδόν εξίσου εκτεταμένο) είναι το πόσα κιλά είναι. Αν και οι φωτογραφίες που ανταλλάσουν οι χρήστες βοηθάνε, αυτές μπορεί να έχουν ρετουσαριστεί, να μην είναι αντιπροσωπευτικές, ή απλώς να έχουν τραβηχτεί πολλά χρόνια πριν, σε καλύτερες εποχές (this, last year που έλεγε και η διαφήμιση).

Δεν είναι λοιπόν παράξενο που τόσοι πολλοί χρήστες τελικά δηλώνουν απογοητευμένοι και ξεγελασμένοι από την πραγματική εικόνα.

Με αυτή την αλήθεια, θα πρέπει να εξοικειωθούν κατά κύριο λόγο οι νεότεροι, που είναι και οι συνηθέστεροι χρήστες των chatrooms. Ώστε να μην επαναληφθούν τραγικά συμβάντα σαν την αυτοκτονία μιας δωδεκάχρονης, στην οποία εξωθήθηκε απελπισμένη έπειτα από ιντερνετική «φάρσα» που της έκανε φίλη της, εμφανιζόμενη ως αγόρι.

Το Ιντερνετ είναι ένα θαυμάσιο μέσο, που συχνά δαιμονοποιείται. Άδικα. Αρκεί να διατηρούμε τις επιφυλάξεις μας για όσα συναντάμε στον κυβερνοχώρο και να μην ξεχνάμε ότι η πραγματική ζωή είναι έξω από το παράθυρο. Όχι μέσα στην οθόνη.

Το πείραμα επαναλήφθηκε, αλλά τη δεύτερη φορά ζητήθηκε από τους φοιτητές να μοιραστούν το κέρδος με ένα γνωστό τους πρόσωπο. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν τότε με μεγάλη τους έκπληξη ότι οι ψεύτες συνέχισαν να λένε ψέματα, μόνο που αύξησαν το ποσό του βραβείου.

Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν οι ερευνητές ήταν ότι τα χειρόγραφα σημειώματα έχουν στα μάτια των περισσότερων ανθρώπων μία πιο ισχυρή νομική αξία. Πιστεύεται δηλαδή ότι είναι πιο δύσκολο να διαγραφούν ή να καταστραφούν. Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, αντιθέτως, μοιάζει να μην αφήνει ίχνη και σίγουρα εμποδίζει την αποκάλυψη στοιχείων της γλώσσας του σώματος (αλλά και της καλλιγραφίας) που προδίδουν αυτόν που λέει ψέματα. Γι’ αυτό και ευνοεί τις εξαπατητικές συμπεριφορές.

ygeia-evexia.gr