Η ζήλια είναι ένα δυνατό συναίσθημα που προκαλεί έντονες αντιδράσεις: φόβο, ανασφάλεια, θυμό, αίσθημα εκδίκησης και αντιπαλότητας που οδηγεί σε οξυμένες καταστάσεις. Όλοι οι άνθρωποι είναι επιρρεπείς στο αίσθημα της ζήλιας, είτε αυτό αφορά την ανταγωνιστικότητα ανάμεσα στα αδέρφια ή άλλα
μέλη της οικογένειας, τους φίλους ή τους συναδέρφους στον εργασιακό χώρο. Παρ’ όλα αυτά, η πιο έντονη μορφή ζήλιας είναι η ερωτική. Πολλά ζευγάρια που αναζητούν συμβουλευτική υποστήριξη και θεραπεία γάμου αναφέρουν ως πρόβλημα της σχέσης τους τη ζήλια. Η ερωτική ζήλια πρωταγωνιστεί στις τέχνες, τον κινηματογράφο. Το έντονο ερωτικό πάθος αποτελεί συχνά το βασικό σενάριο μιας εξελισσόμενης πλοκής! Πολλά εγκλήματα πάθους επίσης αφορούν το μένος μιας επικείμενης ερωτικής ζήλιας.

Συχνά αναφέρεται ότι το αίσθημα της ερωτικής ζήλιας προσομοιάζει την αίσθηση της «τρέλας» ή ότι κανείς βρίσκεται κάπου πολύ κοντά σε αυτήν! Οι υποψίες κυριεύουν το άτομο, η αγωνία επικρατεί, ο φόβος ότι ένα ανεξέλεγκτο αίσθημα πόνου θα κυριεύσει ξαφνικά κάθε πτυχή της ζωής. Μια γυναίκα περιγράφει χαρακτηριστικά το αίσθημα της ζήλιας που ένιωσε για το σύζυγό της: «Δοκίμασα τα πάντα για να κερδίσω και πάλι τον έλεγχο του εαυτού μου, μάταια όμως. Κατάλαβα ότι ο πόνος ήταν μεγάλος». Ακόμη και όταν ο αυτοέλεγχος διατηρείται, φαντασιώσεις έκρηξης και βίαιων αντιδράσεων επικρατούν: «Δεν σταματώ να σκέφτομαι ότι τον συναντώ στο δρόμο και του φωνάζω, τον βρίζω …! Τίποτα δεν με ηρεμεί περισσότερο από αυτές τις σκέψεις, ακόμη και αν ξέρω ότι δεν πρόκειται ποτέ να πραγματοποιηθούν».

Οι πιο ευαίσθητες χορδές
Ποιες ευαίσθητες χορδές του ανθρώπινου ψυχισμού αγγίζει βαθιά και καθοριστικά η ζήλια σε μια ερωτική σχέση προκαλώντας τόσο έντονα συναισθήματα και αντιδράσεις;

-«Με αφήνουν απ’ έξω»
Το φλερτ του/ της συντρόφου μας με κάποιο άτομο του αντίθετου φύλου μάς «βγάζει απ’ έξω» και νιώθουμε αποκλεισμένοι. «Οι δυο τους είναι …εντός, ενώ εσύ είσαι …εκτός»! Η προσοχή του ενός είναι στραμμένη στον άλλον και σε εμάς δεν δίνει κανείς σημασία! Η θέση αυτή είναι ιδιαίτερα δύσκολη, ειδικότερα αν τα βιώματά μας μάς έχουν καταστήσει ευαίσθητους σε παρόμοιες εμπειρίες.

-Απόρριψη
Η υποψία ότι ο σύντροφός μας επιθυμεί περισσότερο μια άλλη γυναίκα μάς θέτει αυτόματα σε θέση γελοιοποίησης και προσωπικής αμφισβήτησης. Νιώθουμε μη επαρκείς και η εικόνα μας καταρρέει.

-Κοινωνική έκθεση
Η κοινωνική εικόνα είναι επίσης σημαντική για πολλούς ανθρώπους και η διατήρηση αυτής παίζει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή τους. Η συμπεριφορά του/ της συντρόφου τους τούς εκθέτει κοινωνικά και νιώθουν ότι χάνουν το κύρος και την υπόληψή τους.

-Απώλεια ελέγχου
Το αίσθημα της ζήλιας αφορά επίσης το φόβο ότι θα χάσουμε τον έλεγχο του/ της συντρόφου αλλά και της ίδιας της σχέσης. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις αντιδράσεις του/ της, τη συμπεριφορά του/ της, αλλά και την πορεία/ εξέλιξη της σχέσης. Η αβεβαιότητα αυτή προκαλεί άγχος, εκνευρισμό και πιθανώς έντονα ξεσπάσματα.

-«Θα τον χάσω…»
Ο φόβος απώλειας του συντρόφου είναι έντονος. Η απώλειά του μπορεί να ταυτίζεται με απώλεια και πολλών άλλων σημαντικών πραγμάτων, όπως της ιστορίας, της ταυτότητάς μας, του σπιτιού μας, της κοινωνικής μας ζωής… Το άγχος και η καχυποψία μεγεθύνονται και οι αντιδράσεις επιφέρουν συχνά αυτό που κανείς φοβάται περισσότερο και προσπαθεί να αποτρέψει.

Παράλογη ζήλια
Έρωτας και ζήλια συχνά οδεύουν μαζί. Πράγματι, ήπιες και, κυρίως, περιστασιακές δόσεις ζήλιας τροφοδοτούν θετικά μια σχέση υπενθυμίζοντας και στους δύο συντρόφους να μη θεωρούν ο ένας τον άλλον δεδομένο. Η σχέση βιώνεται ως πιο ζωντανή, η αγάπη μοιάζει μεγαλύτερη και η σεξουαλική επαφή πιο έντονη και με μεγαλύτερο πάθος. Τι γίνεται όμως όταν οι ζηλότυπες αντιδράσεις γίνονται έντονες και …κυρίως παράλογες; Όταν οι υποψίες για μια επικείμενη απειλή στη σχέση δεν βασίζονται πλέον σε ρεαλιστικά και βάσιμα στοιχεία;

Τότε η ζήλια γίνεται αδικαιολόγητη, παρανοϊκή και, κυρίως, επιζήμια για τη σχέση. Πολλά παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν: Ο σύζυγος που κάνει σκηνή στη γυναίκα του επειδή δέχτηκε να χορέψει με έναν συνάδερφό της στο πάρτι. Η σύζυγος που κυριεύεται από υποψίες όταν μια νέα γυναίκα προσλαμβάνεται ως αφεντικό στην εταιρία του συζύγου της. Παρακολούθηση τηλεφωνημάτων, συναντήσεων, χιλιομετρικών αποστάσεων στο αυτοκίνητο προκειμένου να εντοπιστούν αδικαιολόγητα ταξίδια και μετακινήσεις. Αντιδράσεις έντονες και αδικαιολόγητες, σενάρια που δεν υφίστανται και είναι αποκύημα φαντασίας, που δημιουργούν όμως εξαιρετική πίεση και στους δύο συντρόφους: ο ένας νιώθει διαρκώς ότι περπατά σε τεντωμένο σκοινί για να αποφύγει ζηλότυπες αντιδράσεις. Ο άλλος ότι ταλαντεύεται διαρκώς μεταξύ αυτοκατηγορίας και ανεξέλεγκτης οργής.

«Έχει να κάνει με εμένα!»
Σε αυτές τις περιπτώσεις ο ζηλότυπος σύντροφος δύσκολα συνειδητοποιεί ότι οι αντιδράσεις και οι παράλογες υποψίες του έχουν να κάνουν με τον ίδιο παρά με τη σύντροφο ή τη σχέση! Ο ίδιος δεν εκτιμά πολύ τον εαυτό του, δεν νιώθει όμορφος, γοητευτικός, ενδιαφέρων, για να αντέξει τη σύγκριση και να διατηρήσει το ενδιαφέρον της συντρόφου του. Η χαμηλή του αυτοεκτίμηση επισκιάζει τα πάντα και ουσιαστικά «προβάλλεται» στη σύντροφό του: εκείνη είναι η «κακή» και η «άπιστη» της σχέσης!
Παράλληλα, και ο ίδιος μπορεί να επιλέγει συστηματικά και χωρίς να το συνειδητοποιεί συντρόφους που τον κάνουν να υποφέρει και δεν του εμπνέουν την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη που χρειάζεται. Σε αυτήν την περίπτωση μπορεί επίσης τελικά να απατηθεί επιβεβαιώνοντας και το μεγαλύτερο φόβο που τον διακατέχει: ότι δεν αξίζει!

Η παράλογη ζήλια μπορεί να ξεπεραστεί σε μια σχέση αν και οι δύο σύντροφοι έχουν τη διάθεση να προσπαθήσουν και να επικοινωνήσουν ουσιαστικά για αυτό. Αν η διάθεση αυτή δεν υπάρχει, τότε κάποιο άλλο πρόβλημα υπάρχει στη σχέση ή στο άτομο που διαρκώς επινοεί φανταστικά σενάρια εξαπάτησης από το/ τη σύντροφό του. Όσο δύσκολο και αν φαίνεται, η όλη προσπάθεια μπορεί να εξελιχθεί σε μια ουσιαστική και καρποφόρα ευκαιρία αυτοβελτίωσης αλλά και βελτίωσης της σχέσης. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι αναζωογονητικό και για τους δύο συντρόφους αλλά και για την ίδια τη σχέση.

Γράφει: η Ειρήνη Τζελέπη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Pg.Dipl., MSc., City University, Λονδίνο, [email protected]

 

psychologynet