Πώς και γιατί ξεκινά κάποιος το κάπνισμα και ποια κίνητρα έχει να το …κόψει!

Γράφει: η Κουλάκη Δομνίκη, Ψυχολόγος, MSc Συμβουλευτικής Ψυχολογίας

Γιατί ξεκινά κάποιος το κάπνισμα;

Το κάπνισμα είναι μια επίκτητη και εξαρτημένη αντανακλαστικά συνήθεια, η οποία εγκαθίσταται εύκολα και εγκαταλείπεται δύσκολα. Ο πειραματισμός αποτελεί έναν από τους κυριότερους λόγους έναρξης του καπνίσματος νωρίς στην εφηβική ηλικία. Σε αυτή την ηλικία το κάπνισμα αποτελεί μια συμβολική πράξη επανάστασης καιαντιδραστικότητας.

Oι έφηβοι αψηφούν πολλούς κινδύνους γιατί δεν μπορούν ακόμα πλήρως να κατανοήσουν το μέγεθος της απειλής. Βλέπουν το κάπνισμα ως μέσο επιβεβαίωσης του ανδρισμού ή της θηλυκότητάς τους, νιώθοντας πως έτσι θα εξασφαλίσουν την ανεξαρτησία τους. Συνήθως άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση ξεκινούν το κάπνισμα για να ανήκουν σε μια ομάδα και να γίνουν αναγνωρίσιμοι από τους σημαντικούς άλλους ή γιατί πιέζουν οι συνομήλικοι.

Επίσης συναντάται σε έφηβους που ζουν σε περιβάλλον όπου το κάπνισμα είναι ευρέως διαδεδομένο (γονείς/αδέλφια που καπνίζουν, παρέα συνομηλίκων στο σχολείο). Για κάποιους άλλους η έναρξη του καπνίσματος μπορεί να έχει να κάνει με την αναζήτηση ανακούφισης ή παρηγοριάς σε μια δύσκολη στιγμή (π.χ. χωρισμό, απώλεια αγαπημένου προσώπου) ή με ενδόμυχα συναισθήματα αυτοκαταστροφής ή εκδικητικότητας.

Πέρα όμως από τους παράγοντες που οδηγούν στην έναρξη του καπνίσματος σε νεαρή ηλικία, υπάρχουν πολλοί άλλοι που ευνοούν τη συνέχιση του, σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Για κάποιους, είναι απαραίτητο για να συγκεντρωθούν ή για να χαλαρώσουν, για άλλους πάλι, βοηθάει στην καταπολέμηση της αμηχανίας ή αποτελεί συμπλήρωμα σε ευχάριστες καταστάσεις και παρηγοριά σε δύσκολες. Για πολλά άτομα είναι τρόπος επικοινωνίας, στιλ ή απλώς φετίχ.

Η διακοπή του καπνίσματος είναι μόνο θέμα θέλησης;

Αλήθεια πότε ήταν η τελευταία φορά που διαβάσατε τη φράση «το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία» ή «το κάπνισμα σκοτώνει»; Όσο μακρινή, αόριστη και αφηρημένη να ακούγεται αυτή η πρόταση έχει γραφτεί για να μας προστατεύσει.

Καθημερινά πληροφορούμαστε για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος, παρόλα αυτά το ζητούμενο είναι να πάρουμε την απόφαση να το κόψουμε δίχως να το αναβάλουμε συνεχώς. Ο εθισμός στο τσιγάρο είναι μια πολύπλοκη συμπεριφορά και ενώ η θέληση είναι το πρώτο βήμα, σίγουρα δεν αρκεί για να συντηρήσει την προσπάθεια.

Πολλές φορές ο καπνιστής ίσως να έχει τη θέληση αλλά να διστάζει να το αποφασίσει φοβούμενος ότι θα αποτύχει, ειδικά εάν είχε προσπαθήσει ανεπιτυχώς στο παρελθόν. Αυτό που λείπει λοιπόν δεν είναι η δύναμη της θέλησης αλλά η πίστη του στη δυνατότητά του να τα καταφέρει.

Αυτή η πίστη είναι καταλυτικός παράγοντας για την αλλαγή και μπορεί να ενισχυθεί ώστε να μην έχει καμία αμφιβολία. Επιπλέον, το χαμηλό κίνητρο, ο μεγάλος βαθμός εξάρτησης, το χαμηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης, η ανησυχία για αύξηση του βάρους και το καπνιστικό περιβάλλον είναι μερικοί παράγοντες που μπορεί να λειτουργούν ανασταλτικά στη διαδικασία διακοπής του καπνίσματος.

Όσο πιο νέοι είμαστε τόσο πιο δύσκολα παίρνουμε την απόφαση, γιατί δεν τίθεται άμεσα η απειλή της υγείας. Μηχανισμοί άμυνας μας κάνουν να μη θεωρούμε τον εαυτό μας υποψήφιο να νοσήσει από το κάπνισμα. Με το πέρασμα όμως της ηλικίας ή όταν βλέπουμε κάποιον που αντιμετωπίζει πρόβλημα υγείας από το κάπνισμα, αρχίζουμε να σκεφτόμαστε πιο σοβαρά το ενδεχόμενο για τη διακοπή του.

Κίνητρα για τη διακοπή του καπνίσματος

Η διακοπή του καπνίσματος συντελεί στη βελτίωση της φυσικής μας κατάστασης και εμφάνισης, καθώς επίσης λειτουργεί υπέρ της αυτοεκτίμησής μας και της τσέπης μας, αφού εξοικονομούμε χρήματα σε μια εποχή που η οικονομική κρίση δυναστεύει.

Απαλλασσόμαστε από την ψυχολογική εξάρτηση και συμπεριφορά που προκαλεί το τσιγάρο (επαναλαμβανόμενες κινήσεις όπως είναι η αναζήτηση του πακέτου και του αναπτήρα). Ακόμη, απαλλάσσουμε τους γύρω μας από τον καπνό μας (παθητικοί καπνιστές) και αποτελούμε θετικό πρότυπο για τα παιδιά μας.

Ως εκ τούτου, η ενδυνάμωση των κινήτρων του καπνιστή για διακοπή είναι ουσιαστικός παράγοντας που επηρεάζει την επιτυχία της προσπάθειάς του. Μπορεί να αντλήσει δύναμη απ’ όλα όσα έχει καταφέρει μέχρι σήμερα στη ζωή του και να βάλει στόχους.

Μόνον ο ίδιος μπορεί να πάρει την απόφαση για τη διακοπή του καπνίσματος και να την τηρήσει. Δεδομένου ότι τα περισσότερα τσιγάρα καπνίζονται μηχανικά ας αφιερώσουμε λίγο από τον χρόνο μας για να αναρωτηθούμε τι νόημα αποδίδουμε στο κάπνισμα, τι κρύβεται πίσω από τη στάση μας γι’ αυτό και σε τι μας εξυπηρετεί ως συνήθεια στη ζωή μας.

Ας θυμούνται οι νεότεροι ότι το κάπνισμα δε σημαίνει άνοδο, γοητεία, πρόοδο ή επιτυχία. H διακοπή του καπνίσματος μπορεί να μην είναι εύκολη υπόθεση αλλά ούτε και ακατόρθωτη. Ο καθένας μας αξίζει μια καλύτερη ποιότητα ζωής, ας μην την στερεί λοιπόν ο ίδιος από τον εαυτό του.

www.vimatisko.gr/