Ο ΦΟΒΟΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ απο το βιβλίο του Εριχ Φρομ

Έγκυρη ιατρική ενημέρωση για όλους!

Είμαστε περήφανοι που δεν είμαστε υποταγμένοι σε μία εξωτερική εξουσία, που έχουμε την ελευθερία να εκφράζουμε τις απόψεις και τα αισθήματά μας και θεωρούμε σα δοσμένο πως η ελευθερία αυτή εγγυάται σχεδόν αυτόματα την ατομικότητά μας. Όμως το δικαίωμά μας να εκφράζουμε τις σκέψεις μας έχει κάποια σημασία μόνο στην περίπτωση που μπορούμε να έχουμε δικές μας σκέψεις.

Η ελευθερία από την εξωτερική εξουσία συνιστά θετικό κέρδος μόνο αν οι εσωτερικές ψυχολογικές συνθήκες επιτρέπουν την εδραίωση της ατομικότητάς μας. Εξετάζοντας τις δύο απόψεις της ελευθερίας του σύγχρονου ανθρώπου τονίσαμε τις οικονομικές συνθήκες που συντείνουν στην αύξηση της απομόνωσης και αδυναμίας του ατόμου στην εποχή μας. Εξετάζοντας τις ψυχολογικές επιδράσεις δείξαμε πως η αδυναμία αυτή οδηγεί είτε στο είδος φυγής που συναντάμε στον ολοκληρωτικό χαρακτήρα είτε στον αναγκαστικό συμβιβασμό (κομφορμισμό) ώστε το άτομο να γίνεται αυτόματο, να χάνει το εγώ του ενώ ταυτόχρονα θεωρεί συνειδητά τον εαυτό του ελεύθερο και πως ανήκει στον εαυτό του.

Είναι σημαντικό να εξετάσουμε κατά ποιόν τρόπο ο πολιτισμός μας ενισχύει αυτή την τάση. Η κατάπνιξη των αυθόρμητων αισθημάτων, και κατά συνέπεια της ανάπτυξης της αυθεντικής ατομικότητας, αρχίζει από πολύ νωρίς, από τα πρώτα στάδια διαπαιδαγώγησης ενός παιδιού. Η εκπαίδευση έχει σαν αποτέλεσμα την αντικατάσταση των πρωτότυπων φυσικών ενεργειών με εντυπωμένα αισθήματα, σκέψεις και επιθυμίες. Παράδειγμα οι απωθήσεις της εχθρότητας και της απέχθειας. Τα παιδιά δείχνουν ανυπακοή , ή και εχθρότητα .Σκοπός της αγωγής είναι να εξαλείψει την ανταγωνιστική αυτή αντίδραση ή με τιμωρίες ή με δώρα και εξηγήσεις. Το παιδί εγκαταλείπει την εχθρότητά του αλλά αρχίζει να μην εκφράζει το αίσθημά του και με τον καιρό εγκαταλείπει και αυτό το ίδιο το αίσθημα. Παράλληλα διδάσκεται να καταπνίγει τη συνείδηση που έχει για την εχθρότητα και την ανειλικρίνεια. Στην ωριμότητα θα χάσει την αίσθηση της διάκρισης ανάμεσα σ΄έναν καλό και σ΄ένα κάθαρμα.

Από το άλλο μέρος διδάσκεται να έχει αισθήματα που δεν είναι δικά του, όπως το να συμπαθεί τους ανθρώπους, να δείχνει φιλικό, ό,τι δεν κατορθώσει η εκπαίδευση το πετυχαίνει η κοινωνική πίεση στη συνέχεια. Αν δεν χαμογελάς δεν είσαι ευχάριστος και πρέπει να είσαι ευχάριστος για να προσφέρεις τις υπηρεσίες σου. Η φιλία, η καλή διάθεση γίνονται αυτόματα ανακλαστικά που τα φορά κανείς όπως γυρίζει το διακόπτη ανάβοντας και σβήνοντας το φως. Σε αρκετές περιπτώσεις το πρόσωπο γνωρίζει ότι υποκρίνεται. Στις περισσότερες όμως χάνει την ικανότητα να διακρίνει το ψεύτικο αίσθημα από την αυθόρμητη φιλικότητα. Δεν απωθείται μόνο η εχθρότητα άμεσα αλλά και η φιλικότητα. Αυθόρμητα συναισθήματα παραχωρούν τη θέση τους σε πλαστά συναισθήματα. Στην κοινωνία μας τα συναισθήματα γενικώς αποθαρρύνονται. Ο συναισθηματικός είναι νοσηρός και μη ισορροπημένος. Με την αποδοχή αυτού του κανόνα το άτομο έχει εξασθενίσει . Η σκέψη του πτώχεψε και έγινε ανούσια. Από την άλλη επειδή απαιτείται να υπάρχει και ολίγον συναίσθημα καταλήξαμε στη φτηνή και ανειλικρινή συναισθηματικότητα.

Ένα απαγορευμένο συναίσθημα είναι η αίσθηση του τραγικού. Η συναίσθηση του θανάτου και της τραγικής άποψης της ζωής αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Οι πολιτισμοί με ανώτερη εξέλιξη της εξατομίκευσης αντιμετωπίζουν το θάνατο σύμφωνα με την κοινωνική και ψυχολογική τους διάρθρωση. Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μεγάλη έμφαση στη ζωή και παρίσταναν το θάνατο σαν μία σκοτεινή και θλιβερή συνέχιση της ζωής. Οι Αιγύπτιοι στήριζαν της ελπίδες τους στην αφθαρσία του σώματος, Ο Χριστιανισμός έκανε το θάνατο φανταστικό και προσπάθησε να παρηγορήσει τους δυστυχισμένους με τη μεταθανάτια ζωή.

Η εποχή μας αρνείται το θάνατο με αποτέλεσμα το άτομο αντί να μπορεί να μετατρέπει τη συνείδηση του θανάτου και της δυστυχίας σε βάση της ανθρώπινης αλληλεγγύης και σε εμπειρία χωρίς την οποία η χαρά δεν θα είχε ένταση και βάθος υποχρεώνεται να την απωθεί. ΄Ετσι ο φόβος του θανάτου ζει χωρίς να βρίσκει δικαίωση ανάμεσά μας και απωθούμενος γίνεται στείρος και οι εμπειρίες της ζωής γίνονται πεζές .

Στην απαγόρευση των αισθημάτων ρόλο παίζει και η ψυχιατρική. Προβάλλει μία ομαλή προσωπικότητα που ποτέ δεν δείχνει πολύ θυμό, πολύ λύπη ,πολύ έξαψη. Ότι δεν συμβιβάζεται με το πρότυπο αυτό είναι νευρωτικό. Στην εκπαίδευση η πρωτότυπη νόηση αποθαρρύνεται και στο μυαλό εισάγονται έτοιμες σκέψεις. Με τον τρόπο αυτό εκτός
από τον αποκλεισμό της ανεξάρτητης σκέψης εισάγεται και η ανειλικρίνεια με το να δίνεται στο παιδί πλασματική εικόνα του κόσμου. Επιπλέον τα παιδιά βομβαρδίζονται με πληροφορίες για διαφορετικά πράγματα χωρίς να τους μένει αρκετός χρόνος για σκέψη.

Άλλος παρόμοιος τρόπος αποθάρρυνσης της σκέψης είναι να θεωρείται κάθε αλήθεια σχετική, υποκειμενική σχεδόν θέμα γούστου. Τελικά η σκέψη χάνει το βασικό της κίνητρο τις επιθυμίες και συμφέροντα του ανθρώπου και γίνεται μια μηχανή που καταγράφει γεγονότα.

Πάντα υπήρχαν κοινωνικές ομάδες που στόχο έχουν την προώθηση της αλήθειας και άλλες ομάδες που στόχο έχουν την απόκρυψη. Η έφεση προς την αλήθεια είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Η μεγαλύτερη δύναμη του ατόμου βρίσκεται στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του και αυτό σημαίνει στην αυτογνωσία. Το γνώθι σ΄αυτόν είναι μία βασική επιταγή που αποσκοπεί στη δύναμη και την ευτυχία του ανθρώπου.

Υπάρχει ένα μεγάλος τομέας του πολιτισμού που έχει επιφορτιστεί με μία μόνο αποστολή. Να συσκοτίζει την ουσία της υπόθεσης επειδή δήθεν δεν μπορεί να την κατανοήσει το μέσο άτομο παρά μόνο ο «ειδικός». Αυτό αποσκοπεί στο να χάσει ο άνθρωπος την εμπιστοσύνη στην ικανότητά του ν΄ασχοληθεί με σημαντικά προβλήματα. Το ουσιαστικό αποτέλεσμα είναι πως το άτομο αποθαρρύνεται να έχει δική του σκέψη και να παίρνει αποφάσεις.

Ενας άλλος τρόπος να παραλύει η ικανότητα κριτικής σκέψης είναι η καταστροφή κάθε είδους οργανωμένης εικόνας του κόσμου, ώστε κάθε γεγονός να παρουσιάζεται σαν ένα ακόμη γεγονός με την συμβολή των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Ένα πολιτικό θέμα στο ραδιόφωνο διακόπτεται για τη διαφήμιση ενός κρασιού. ΄Ενας τορπιλισμός πλοίων στις ειδήσεις ακολουθείται από μία επίδειξη μόδας. Όλα αυτά μας κάνουν να μην έχουμε αυθεντική συνάφεια με όσα ακούμε. Στο όνομα της ελευθερίας η ζωή χάνει κάθε συνοχή. Κρατάμε τα κομμάτια ενός πάζλ στα χέρια μας χωρίς να βλέπουμε τη σημασία του συνόλου.

Ότι ισχύει με την έλλειψη πρωτοτυπίας ως προς το αίσθημα και τη σκέψη ισχύει και για τη βούληση. Ο σύγχρονος άνθρωπος δαπανά την ενεργητικότητά του ν΄αποκτήσει κάτι που επιθυμεί χωρίς να σκεφθεί εάν πράγματι το χρειάζεται. Αν ο άνθρωπος αναρωτηθεί αν αγοράσω αυτό, αν κάνω αυτό το ταξίδι , τι βγαίνει. Εγώ είμαι πραγματικά εκείνος που επιθυμεί όλα αυτά; Τα ερωτήματα αυτά όταν εγείρονται δημιουργούν φόβο, γιατί θέτουν επί τάπητος το θέμα τι πραγματικά επιθυμεί.

Για το λόγο αυτό τείνει ν΄απαλλαγεί το συντομότερο από τις ενοχλητικές σκέψεις. Αυτά δίνουν μία αμυδρή απεικόνιση της αλήθειας, πως ο άνθρωπος σήμερα ζει με την αυταπάτη πως ξέρει τι θέλει ενώ πραγματικά θέλει αυτό που προσδοκούν οι άλλοι να θέλει. Για να το παραδεχθεί πρέπει να ξέρει τι όντως θέλει.

Ενώ λοιπόν αναλαμβάνει μεγάλους κινδύνους όταν προσπαθεί να πετύχει σκοπούς που υποτίθεται πως είναι δικοί του, αισθάνεται μεγάλο φόβο όταν πρόκειται ν΄αναλάβει τον κίνδυνο και την ευθύνη να καθορίσει ο ίδιος τις επιδιώξεις του.

Η απώλεια του εγώ έχει σαν αποτέλεσμα την έντονη αμφιβολία ως προς την ταυτότητα του ατόμου. Αν δεν είμαι τίποτε άλλο εκτός από κείνο που νομίζουν πως είμαι , ποιος είμαι εγώ;

Με τον κομφορμισμό μας στις προσδοκίες των άλλων οι αμφιβολίες ως προς την ταυτότητα του ατόμου κατασιγάζονται και εξασφαλίζεται ένας ορισμένος βαθμός σιγουριάς. Έχει όμως υψηλό κόστος. Δυσκολεύεται η ζωή. Το αυτόματο, βιολογικά ζεί , συναισθηματικά και ψυχικά όμως είναι νεκρό. Συμμετέχει στις λειτουργίες της ζωής αλλά η ζωή γλιστρά μες από τα δάχτυλα σαν άμμος και είναι βαθύτατα δυστυχισμένος. Σαν υποκατάστατο καταφεύγει σε κάθε είδος διέγερσης και συγκίνησης, ποτό, σπορ, κλπ.

eleutheriellada.