Γνωρίστε τον άνθρωπο που σας ταιριάζει. Από την Θεωρία στην Πράξη

Συντάχθηκε απο τον/την Λένα Καστρησίου, για τα Ιατρικά ΝΕΑ 

Ο John Bowlby (Attachment Theory, 1975), ένας από τους πιο σημαντικούς ψυχολόγους της εποχής μας, υπογράφει το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας και της θεωρίας που ερμηνεύει την ιδιαίτερη και προσωπική (ιδιοσυγκρασιακή) προσέγγιση που εφαρμόζει κάθε άνθρωπος σε μια σχέση. 

Οι ιδέες του Bowlby δημιούργησαν το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε η κατανόηση της αιτιολογίας της αγάπης και της μοναχικότητας στην ενήλικη ζωή. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών δεσμών και συμπεριφορών μέσα στο οποίο κινούνται οι άνθρωποι. Στη μια πλευρά του φάσματος αυτού βρίσκεται η έντονη απορρόφηση του ατόμου με τον σύντροφό του, ενώ στην άλλη η πλήρης ακύρωση του συντρόφου. Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που ευθύνονται γι αυτή την τόσο διαφορετική αντιμετώπιση των ατόμων σε μια σχέση;

Ο τρόπος με τον οποίο ο Bowlby και οι συνεργάτες του (Bowlby, Ainsworth et al., 1978) απαντούν σε αυτή την ερώτηση βασίζεται στην ψυχαναλυτική θεωρία. Ισχυρίζονται ότι η ερωτική σχέση αγάπης της ενήλικης ζωής ακολουθεί τα ίδια βήματα και τους ίδιους μηχανισμούς με τη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ γονιών και παιδιού. Ενήλικες που αισθάνονται εσωτερική μοναξιά μαρτυρούν ότι είχαν προβληματικές σχέσεις τόσο με τους γονείς τους, όσο και με τους συντρόφους τους. Όλα όσα έχουμε ζήσει στο παρελθόν με τους γονείς μας, μας κατατρέχουν στην περιπέτεια αναζήτησης συντρόφου. Όταν ο γονιός είναι διαθέσιμος και ανταποκρίνεται στις συναισθηματικές και βιολογικές ανάγκες του παιδιού του, τότε το παιδί αισθάνεται ασφάλεια. Όταν ο γονιός είναι συνεπής και σταθερός, το παιδί μαθαίνει να εμπιστεύεται τον κόσμο γύρω του- εφόδιο απαραίτητο για τις επόμενες σχέσεις του. Όταν ο γονιός δεν είναι σταθερά συνεπής με τις ανάγκες του παιδιού του, τότε το παιδί αισθάνεται απειλή στη γονική σχέση και του δημιουργείται άγχος και φόβος, γιατί, στην προσπάθειά του να επιβιώσει, πρέπει να βρίσκει τρόπους να προσελκύει την προσοχή των γονιών του.

Η ερωτική σχέση εμπεριέχει την αλληλεπίδραση της συναισθηματικής δέσμευσης και της σεξουαλικής πράξης. Η σεξουαλικότητα, μολονότι η εξέλιξή της βασίζεται σε διαφορετικές θεωρίες, παίζει πολύ βασικό ρόλο στην κατανόηση της δυναμικής της ερωτικής αγάπης. Η δέσμευση δύο συντρόφων επηρεάζεται από τη μεταξύ τους σεξουαλική σχέση. Παρά το ότι σε αυτό το άρθρο επικεντρωνόμαστε στη συναισθηματική δέσμευση, και όχι στη σεξουαλική, πρέπει να αναφέρουμε ότι σε μια υγιή σχέση είναι και οι δύο απαραίτητες. Η συναισθηματική δέσμευση αλληλοεπηρεάζεται με τη σεξουαλική δέσμευση. Ένα παράδειγμα: Ο σύντροφος, σε μια μονογαμική σχέση, ο οποίος αναζητά και επιδιώκει σεξουαλικούς δεσμούς, τους χρησιμοποιεί υποσυνείδητα σαν τρόπο αποδέσμευσης από το σύντροφό του.

Κάθε άνθρωπος, βάσει των βιωμάτων του, θα διαμορφώσει μια από τις παρακάτω προσωπικότητες (και, επομένως τάσεις) στις σχέσεις του:

• ΜΟΝΑΧΙΚΟΣ. Ανύπαρκτος ή πολύ ασταθής γονικός δεσμός. Τάση προς εσωτερική και κοινωνική μοναξιά. Ο μοναχικός αισθάνεται πιο άνετα σε συναισθηματική απόσταση, υποβαθμίζει τα συναισθήματα του, δυσκολεύεται να επικοινωνήσει και να εμπιστευτεί, αντιμετωπίζει τη ζωή επιφυλακτικά, αγχώνεται εύκολα και φοβάται την εγκατάλειψη. Σε μια σχέση, ο μοναχικός αναζητάει συνεχώς «χώρο» και ισχυρίζεται ότι αισθάνεται αμηχανία και πίεση γιατί ο σύντροφός του θέλει να είναι πιο κοντά από όσο εκείνος αντέχει. Η ιδέα της εξάρτησης από και προς ένα άτομο του προκαλεί φόβο και άγχος.
• ΚΥΚΛΟΘΥΜΙΚΟΣ. Ασταθής γονικός δεσμός. Τάση προς εσωτερική μοναξιά και, παράλληλα, διαρκής αναζήτηση παρέας. Ο κυκλοθυμικός είναι γενικά ανικανοποίητος συναισθηματικά και αγχωμένος. Αισθάνεται ότι δίνει περισσότερα από όσα παίρνει σε μια σχέση. Παρεξηγείται και ανησυχεί για την εικόνα του στους τρίτους. Είναι υπερευαίσθητος, παρορμητικός και ενθουσιώδης, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται προσαρμοστικός και αρεστός στις παρέες. Ο κυκλοθυμικός ισχυρίζεται ότι θέλει να είναι κοντά στο σύντροφό του, αλλά αισθάνεται ότι φοβίζει τους γύρω του.
• ΑΣΦΑΛΗΣ. Σταθερός γονικός δεσμός. Αντέχει τη μοναξιά χωρίς φόβο και επιζητάει χωρίς άγχος τη συντροφιά των άλλων. Αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, επικοινωνεί, δεν τον απασχολεί η γνώμη άλλων και δεν φοβάται να χάσει τον έλεγχο. Ικανοποιείται γενικά και αναλαμβάνει τις ευθύνες του για καμπές της ζωής του. Ο ασφαλής ισχυρίζεται ότι η εξάρτηση δεν τον δυσκολεύει και αισθάνεται δύναμη όταν αναγνωρίζει τις αδυναμίες του.

Επιλογή συντρόφου

Κάθε άνθρωπος επιλέγει το σύντροφό του τόσο βάσει των βιωμάτων του, όσο και βάσει της ωριμότητάς του και της προσωπικότητας που έχει διαμορφώσει. Ταυτόχρονα, βέβαια, το ένστικτο και η χημεία μεταξύ δύο ατόμων είναι βασικοί παράγοντες που οδηγούν ένα άτομο σε μια επιλογή.

Όταν κάποιος φτάσει στην κατανόηση των βιωμάτων του και αξιολογήσει το παρελθόν του, είναι πολύ σημαντικό να μη σταθεί στη λύπη για κάτι που ανήκει στο παρελθόν, αλλά να βρει το θάρρος να προχωρήσει συναισθηματικά και να οδηγήσει τον εαυτό του προς μια επιλογή που θα τον βοηθήσει να επαναπροσδιορίσει τον εαυτό του και να δημιουργήσει μια υγιή κατάσταση για το μέλλον του.

Δεν πρέπει να αφήσουμε μόνο καθαρά συναισθηματικούς λόγους να μας οδηγήσουν προς την επιλογή του συντρόφου μας. Ιδίως σε μια ώριμη φάση της ζωής μας, το ένστικτό μας πρέπει, κατά κάποιο τρόπο, να επηρεαστεί και από τη λογική μας: να αναγνωρίσουμε τις τάσεις μας, να αποδεχτούμε το παρελθόν μας, να βάλουμε στόχους και να βελτιωθούμε.