Ιστορίες για το βάλσαμο

Το βότανο του Προδρόμου δεν είναι άλλο από το ευρύτατα γνωστό ως βάλσαμο ή αλλιώς υπερικό το διάτρητο, βαλσαμόχορτο, βαλσαμάκι, περίκη, λειχηνόχορτο, ψειροβότανο, χελωνόχορτο, σπαθόχορτο, κοψοβότανο και κουκτσούδι. Η επιστημονική του ονομασία είναι Hypericum perforatum και έχει χρησιμοποιηθεί στη βοτανοθεραπευτική για περισσότερα από 2.000 χρόνια καταπολεμώντας την κατάθλιψη, το έλκος στομάχου, ίσως το έιτζ και κυρίως τις πληγές, διότι επιταχύνει την επούλωση τραυμάτων.

Τα φύλλα και τα λουλούδια του βάλσαμου περιέχουν ειδικούς αδένες που αποδεσμεύουν ένα κόκκινο έλαιο όταν σπάζουν. Οι πρώτοι Χριστιανοί ονόμασαν το φυτό Βότανο του Προδρόμου προς τιμήν του Ιωάννη του Βαπτιστή, επειδή πίστευαν ότι αποδέσμευε το σαν αίμα έλαιο στις 29 Αυγούστου, ημέρα της γιορτής του Αγίου.

Τον πρώτο αιώνα, ο Ρωμαίος Πλίνιος χορηγούσε βάλσαμο σε κρασί ως θεραπεία για τα δαγκώματα δηλητηριωδών φιδιών. Και ο Έλληνας γιατρός Διοσκουρίδης το συνιστούσε εξωτερικά για εγκαύματα και εσωτερικά ως διουρητικό για την θεραπεία της ελονοσίας.

Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι το βότανο προστάτευε από τα μάγια.

Τον μεσαίωνα, οι Χριστιανοί υιοθέτησαν την παγανιστική πεποίθηση ότι το Βάλσαμο απωθούσε τα κακά πνεύματα και το έκαιγαν την παραμονή της γιορτής του Αγ. Ιωάννη για να εξαγνίσουν τον αέρα, να διώξουν τα κακά πνεύματα και να εξασφαλίσουν υγιείς σοδειές.

Τον 16ο αιώνα, ο Τζον Γκέραρντ το συνιστούσε ως πολύτιμο φάρμακο «για τα βαθιά τραύματα».

Είναι ένα φυτό με πικρή γεύση, αλλά επουλώνει πληγές και θεραπεύει το έλκος στομάχου.

Αρχές καλοκαιριού μάζευαν παλιά βάλσαμο, το πολτοποιούσαν και με το ζουμί που φύλαγαν, άλειφαν τους πεθαμένους, να μη μυρίζουν. Γι’ αυτό, η ταρίχευση ονομάστηκε βαλσάμωμα.

Αξίζει να αναφέρω επίσης ότι, αν και το φυτό χρησιμοποιείται με ασφάλεια στη βοτανοθεραπευτική για περισσότερο από 2.000 χρόνια, επειδή στην Αμερική κάποιοι κτηνοτρόφοι παρατήρησαν πως όταν τα βοοειδή τους έτρωγαν μεγάλες ποσότητες βαλσαμόχορτου γίνονταν υπερβολικά ευαίσθητα στον ήλιο (φωτοευαισθησία) και ανέπτυσσαν εγκαύματα με φουσκάλες, ο Οργανισμός Φαρμάκων και Τροφίμων FDA το ανακήρυξε ως επικίνδυνο για ζωοτροφή (αλλά επιτρέπει να χρησιμοποιείται στα βερμούτ! Ίσως γιατί δεν τα πολυπίνουν οι Αμερικανοί.)
Αντίθετα, από το 1989, ερευνητές έχουν στοιχεία για πιθανή αποτελεσματικότητα του βοτάνου ως διεγερτικού του ανοσοποιητικού συστήματος και μάλιστα κατά του ιού HIV, που προκαλεί το σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (έιτζ).

Συγκεκριμένα, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences δείχνει ότι η υπερικίνη που περιέχει το βάλσαμο «έχει εντυπωσιακή δραστηριότητα και μικρή τοξικότητα» κατά των ιών όπως το έιτζ, σε δοκιμαστικό σωλήνα και σε πειράματα σε ζώα. Αρχικά, μόλυναν ποντίκια με ιούς που προκαλούν λευχαιμία και μετά, τους χορήγησαν μια μοναδική ένεση εκχυλίσματος βάλσαμου που «πρόλαβε απολύτως την νόσο». Στη συνέχεια, προκαταρκτικά εργαστηριακά πειράματα υπέδειξαν παρόμοια δράση κατά του ιού HIV. Το βότανο επίσης διαπερνά το φράγμα αίματος / εγκεφάλου, κάτι που είναι σημαντικό στη θεραπεία του έιτζ, επειδή ο ιός συχνά προσβάλλει τον εγκέφαλο.

Από το 1989, το ενημερωτικό έντυπο AIDS Treatment News δημοσιεύει αναφορές περιστατικών ασθενών με έιτζ, σύμφωνα με τις οποίες μερικοί από τους ασθενείς έχουν βιώσει «σημαντική βελτίωση» με τη χρήση βάλσαμου, όπως βελτιωμένη όρεξη, αυξημένη ανοσολογική λειτουργία, αύξηση βάρους και περισσότερη ενέργεια.

220px-Dioscorides01Οι ασθενείς με έιτζ που παίρνουν μέρος στα πειράματα χρησιμοποιούν ένα «τυποποιημένο εκχύλισμα» γιατί η τυποποίηση είναι βασική για την επιστημονική αποδοχή των αποτελεσμάτων της έρευνας. Πάντως, όσο ενθαρρυντικές κι αν είναι οι αναφορές, μέχρι να ολοκληρωθούν οι επιστημονικές μελέτες, το βάλσαμο δεν μπορεί να θεωρείται θεραπεία για το έιτζ.

Από τις επιστημονικές έρευνες που γίνονται στη Γερμανία και στην πρώην Σοβιετική Ένωση, βρέθηκε μέχρι τώρα ότι το βάλσαμο περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις φλαβονοειδών, που θεωρούνται ρυθμιστικά της ανοσίας, καθώς και υπερικίνη, που έχει αντιιώδη και αντικαταθλιπτική δράση. Άλλες μελέτες δείχνουν αντιβακτηριδικές, αντιμυκητιακές και αντιφλεγμονώδεις επιδράσεις.

Από το βάλσαμο βγαίνουν και δύο χρώματα (κίτρινο και κόκκινο) που χρησιμοποιούνται στη βαφή μάλλινων και μεταξωτών κλωστών.

Χρήσιμα μέρη: Οι φρέσκες ανθισμένες κορυφές του (όταν πολυκαιρίσουν τα άνθη χάνουν τις ιδιότητες τους) και ολόκληρο το φυτό. Το φρέσκο φυτό είναι πιο αποτελεσματικό από το ξεραμένο.

Πού το βρίσκουμε: Σε καλλιεργημένους ξερούς και ηλιόλουστους τόπους και σε χέρσους αγρούς, σε καπνοχώραφα, σε δάση και στις άκρες αγροτικών δρόμων, από Ιούνιο μέχρι Σεπτέμβριο που είναι ανθισμένο. Και, φυσικά, σε βοτανοπώλες.

Δραστικές ουσίες: Ίχνη αιθέριου ελαίου, Υπερικίνη (γλυκοζίδιο). Υπεροσίδη (ένα φλαβονικό, πολυφαινολικό παράγωγο) (Shauenberg-Pans).

Ιδιότητες – Ενδείξεις

Αντικαταθλιπτικό που παρεμβαίνει στον οργανισμό όπως ακριβώς η χημική οξειδάση μονοαμίνης(ΜΑΟ), μια μεγάλη κατηγορία αντικαταθλιπτικών φαρμάκων. Φέρνει σημαντική ανακούφιση, αυξημένη όρεξη, μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη ζωή, βελτιωμένα αισθήματα αυτοεκτίμησης και φυσιολογικό ύπνο. Μόνο που η επίδραση του βάλσαμου δεν γίνεται φανερή αμέσως, αλλά μετά από δυο ή τρεις μήνες χρήσης του βοτάνου.

Καταπραΰνει πνευμονικές ενοχλήσεις όπως σπασμωδικό βήχα, βρογχίτιδα, άσθμα και κολικούς.

Εμμηναγωγό (και ρυθμιστικό των εμμήνων αν προσθέσετε έγχυμα από φύλλα του στο νερό του μπάνιου).

Διουρητικό (σε προβλήματα της κύστης και γενικά του ουροποιητικού συστήματος)

Σπασμολυτικό (κυρίως σε υστερία, νευρική κατάθλιψη)

Μια καλή ιδέα: Γεμίστε ένα μαξιλάρι με φύλλα βάλσαμου. Η μυρωδιά τους βοηθάει να σταματήσουν οι αϋπνίες.

Τονωτικό και διεγερτικό (για εξασθενημένα σώματα, που βρίσκονται σε ανάρρωση) και σε ίκτερο.

Χωνευτικό (σε δυσπεψία)

Αντιφυσητικό (για τα αέρια του στομαχιού)

Ανθελμινθικό (παράσιτα του εντέρου)

Αντιφλογιστικό και επουλωτικό (με το λάδι που περιγράφω πιο κάτω την παρασκευή του, επουλώνονται εγκαύματα, πληγές, και έλκος του στομάχου και επιταχύνεται η εξαφάνιση των στιγμάτων της λευκόρροιας αλλά και σκληρών καλοηθών όγκων του δέρματος).

Αντισηπτικό (σε δαγκώματα εντόμων, πληγές)

Πώς χρησιμοποιείται

Το καλοκαίρι που ανθίζουν κόβουμε φρέσκες κορυφές και κλωνάρια και γεμίζουμε ένα βάζο με φαρδύ στόμιο, συμπληρώνοντας τα κενά με παρθένο ελαιόλαδο (όχι ραφινέ ή κουπέ και άλλα τέτοια βιομηχανοποιημένα λάδια). Το ταπώνουμε και το αφήνουμε 3 εβδομάδες στον ήλιο. Τότε, αποκτάει κόκκινο χρώμα κι έχουμε ένα καλό φάρμακο, που επουλώνει εξωτερικές και εσωτερικές πληγές (ελαφρά εγκαύματα, έλκος στομάχου).

Με 5-10 σταγόνες από το βαλσαμέλαιο σε λίγο νερό πηγής, λιγοστεύουν οι πόνοι της αεροφαγίας και οι ξινίλες.

Χρησιμοποιείται και εξωτερικά, με επαλείψεις σε αρθριτικά, ρευματισμούς και σε πληγές.

assets LARGE t 189761 53777735Το βαλσαμέλαιο γίνεται και σήμερα όπως συμβούλευε το 1618 η πρώτη London Pharmacopoeia: κόβουμε τα κίτρινα άνθη σε μικρά κομματάκια, τα μουλιάζουμε σε ελαιόλαδο και βάζουμε το μίγμα στον ήλιο για 3 εβδομάδες ως 40 ημέρες. Το κόκκινο βάμμα που γίνεται, έτσι, θεωρείται αποτελεσματική αγωγή για έλκη, τραύματα και μώλωπες.

Για ένα έγχυμα που βοηθά σε κατάθλιψη και ίσως διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα, μουλιάστε ένα-δύο κουταλάκια ξερό βότανο σε ένα φλιτζάνι βρασμένου νερού, για 10-15 λεπτά.

Πίνετε μέχρι τρία φλιτζάνια την ημέρα. Το βάλσαμο έχει αρχικά γλυκιά γεύση, μετά πικρή και στυφή.

Έγχυμα: Μουλιάζουμε δύο κουταλάκια ψιλοκομμένο φυτό ή φύλλα σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό. Πίνεται ζεστό. (Ιδιαίτερα χρήσιμο για τα παιδιά που παθαίνουν ακράτεια τη νύχτα. Ένα φλιτζάνι πριν πάνε για ύπνο, αλλά να μη πίνουν άλλο νερό το βράδυ.

Αφέψημα: Βράζουμε ένα κουταλάκι για κάθε φλιτζάνι, και πίνουμε 2 με 3 φλιτζάνια την ημέρα.

Κρύο απόσταγμα: Μουλιάζουμε δύο κουταλάκια φύλλα σε ένα φλιτζάνι νερό. Το πίνουμε ύστερα από 8 ως 12 ώρες.

Για επούλωση τραυμάτων, μπορείτε να εφαρμόσετε λιωμένα φύλλα και άνθη στην προσβεβλημένη περιοχή αφού την καθαρίσετε με σαπούνι και νερό, ή μπορείτε να κάνετε καθημερινές επαλείψεις με βαλσαμέλαιο.

Ειδικά για τα σκουλήκια και τα παράσιτα του εντέρου, ο Γάλλος γιατρός Βαλνέ συνιστά ένα φλιτζάνι αφέψημα κάθε πρωί, με άδειο στομάχι, για 3 συνεχόμενες μέρες, στη χάση του φεγγαριού.

Ανακατεύοντας σκόνη από ξεραμένα κλωνιά βαλσαμόχορτου με ξερά λουλούδια άσπρου κρίνου και λίγο παρθένο ελαιόλαδο γίνεται αλοιφή για πληγές και εξανθήματα.

Σε βάμμα, χρησιμοποιήστε σταγόνες μέχρι ένα κουταλάκι δύο ως τρεις φορές την ημέρα. Για όλες τις άλλες χρήσεις, ένα φλιτζάνι αφέψημα μετά το γεύμα.

Προφυλάξεις

Φυσικά, όπως τα περισσότερα βότανα, το βάλσαμο απαγορεύεται στις έγκυες, και τις θηλάζουσες γυναίκες καθώς και σε παιδιά κάτω των 2 ετών.

Αν η λήψη βάλσαμου από το στόμα προκαλέσει πονοκέφαλο ή ναυτία, μειώστε τις δόσεις ή διακόψτε τη χρήση.

Valsamo01
Αν το βάλσαμο χρησιμοποιείται στις ποσότητες που αναφέρω για κάθε περίπτωση από υγιείς κατά τα άλλα ενήλικες που δεν έχουν υπέρταση και δεν παίρνουν αναστολείς ΜΑΟ ή φάρμακα που αλληλεπιδρούν, με παρενέργειες όπως τα ΜΑΟ, θεωρείται ασφαλές. (Οι φαρμακευτικοί αναστολείς ΜΑΟ μπορεί να προκαλούν, σε συνδυασμό με ορισμένες τροφές και φάρμακα αυξημένη πίεση αίματος, με συμπτώματα όπως πονοκέφαλο, αυχενικό σύνδρομο, ναυτία, εμετό και υγρό δέρμα). Τέτοια συμπτώματα δεν προκαλεί το βάλσαμο στις συνιστώμενες δόσεις. Καλό είναι όμως αν χρησιμοποιείται το βάλσαμο εξωτερικά να τηρείται ορισμένες προφυλάξεις:

Δηλαδή, να μην παίρνετε αμφεταμίνες, χάπια δίαιτας, τα αμινοξέα τρυπτοφάνη ή τυροζίνη, εισπνοές για αναπνευστικά προβλήματα, ρινικά αποσυμφορητικά ή φάρμακα για το κρυολόγημα ή τον πυρετό του χόρτου ή ναρκωτικά. Και να μην πίνετε μπύρα, κρασί ή καφέ, να μην τρώτε καπνιστά αλλαντικά, σοκολάτα, τουρσί, ούτε κουκιά.

Αποφύγετε τον ήλιο. Αφού σε ζώα εκτροφής που τρώνε βαλσαμόχορτο συγκεντρώνεται κοντά στο δέρμα τους και προκαλεί ηλιακό έγκαυμα με φουσκάλες, καλό είναι τα άτομα με πολύ λευκό δέρμα, που έχουν φωτοευαισθησία, να προσπαθούν να μη μένουν στον ήλιο, όπως και τα άτομα που παίρνουν το αντιβιοτικό τετρακυκλίνη.

Ασθενείς με έιτζ που παίρνουν βάλσαμο στα πειράματα αναφέρουν ότι το βότανο δεν είναι τοξικό, αλλά μερικοί έχουν αναφέρει υπνηλία, ευαισθησία στον ήλιο, ναυτία ή διάρροια.

Πηγή:
Κώστα Μπαζαίου, 100 βότανα 2000 θεραπείες, εκδόσεις Μπαζαίος, σελ. 92

Αν θέλετε να επιλέξετε βαλσαμόλαδο ή σπαθόλαδο, μπορείτε να συνδεθείτε με τον ακόλουθο σύνδεσμο http://www.mystikavotana.gr