Παράγοντες που επηρεάζουν τη δημιουργία του στενού διαπροσωπικού δεσμού

Η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν εξετάζεται ποτέ μεμονωμένα, αλλά πάντα εντός του πλαισίου εκδήλωσης της.
Θα θέλατε να προσπαθήσουμε να διευρύνουμε τα όρια της ανδρικής συμπεριφοράς, κατά την έναρξη μίας στενής σχέσης με το άλλο φύλο;

Η μελέτη των διεργασιών των κοινωνικών και των διαπροσωπικών σχέσεων, ως σημαντικά στοιχεία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, μελετήθηκαν από τους John Bowlby, Donald Winnicott, αλλά και άλλους, προκειμένου να ερμηνευτούν οι συναισθηματικοί δεσμοί και να κατανοηθεί το υπόβαθρο των διαπροσωπικών σχέσεων.
Η κατανόηση της ενήλικης ανδρική (και γυναικείας) συμπεριφοράς συμπεριλαμβάνει οικογενειακές και κοινωνικές επιδράσεις, με τέτοιο τρόπο ώστε η «επιθυμία» να μετατίθεται από την ανθρώπινη μονάδα, στο σύστημα που δρα κι εκφράζεται.

Ο Bowlby (1973), ισχυρίστηκε ότι η ποιότητα των πρωταρχικών, δυαδικών σχέσεων στην αρχή της ζωής, είναι καθοριστικής σημασίας για την ψυχική εξέλιξη ενός προσώπου, καθώς μέσα από αυτήν θα αρχίσει να δίνει νόημα στην εμπειρία του και σιγά σιγά να σχηματίζει εικόνα εαυτού. Η τάση του βρέφους για πρόσδεση δεν οφείλεται μόνον στην ανάγκη για ασφάλεια και προστασία, αλλά και στην ανάγκη για επιβεβαίωση.
Ο Winnicott (1971), θεώρησε ότι η ψυχική διαδρομή της σύνδεσης του βρέφους με τη μητέρα του, προϋποθέτει μία μητέρα η οποία θα μπορεί να επιτελεί, για το βρέφος της, λειτουργίες όπως αυτής της αγκαλιάς, της ενσυναίσθησης, του καθρεπτίσματος, ώστε να δημιουργεί ένα υποστηρικτικό περιβάλλον για το παιδί, να δηλώνει ότι είναι παρούσα, ότι αποδέχεται και διευκολύνει την κάλυψη των αναγκών του, βάζοντας σε τάξη την εσωτερική πραγματικότητα του παιδιού της.

Έτσι, τα αρχικά συστήματα πρόσδεσης (πρόσδεση συνήθως ορίζεται κάθε επιλεκτικός δεσμός, κοινωνικός ή συναισθηματικός), έχουν νευροβιολογικές δομές (στον οργανισμό ενεργοποιούνται διαφορετικά νευρωνικά κυκλώματα στον εγκέφαλο, με κύριο ρόλο στις νευροδιαβιβαστικές ουσίες αυτές της ωκυτοκίνης, της ντοπαμίνης, της σεροτονίνης, της νορεπινεφρίνης, κ.α.) που λειτουργούν ώστε να διευκολύνουν την κοινωνική σύνδεση, την ερωτική μας συμπεριφορά, ώστε να προκαλούν ένα αίσθημα ασφάλειας, να μειώνουν το άγχος και να διευκολύνουν την αντιμετώπιση ψυχοπιεστικών γεγονότων. Αντίθετα, εάν δεν αναπτυχθούν ορθά οι προσδέσεις αυτές, το βρέφος, ενδέχεται να παρουσιάσει κοινωνικά δυσλειτουργική συμπεριφορά ως ενήλικας.
Η θεωρία πρόσδεσης, θεωρείται κομβική έννοια για τις εκφάνσεις της ανθρώπινης αγάπης, μεταξύ αυτών και του στενού διαπροσωπικού δεσμού. Η θεωρία αυτή, ακολουθεί ένα αναπτυξιακό μοντέλο όπου η ποιότητα της σχέσης με τους γονείς τα πρωταρχικά χρόνια, επηρεάζει την ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη κι ανάπτυξη του ανθρώπου.
Ειδικότερα, η διαπροσωπική αλληλεπίδραση των γονέων μαζί μας, ο τρόπος δηλαδή με τον οποίο ανταποκρίθηκαν στις ανάγκες μας ως βρέφη, τείνουν να διαμορφώσουν ενεργά μοντέλα δεσμού ή προσδοκίες για τον εαυτό μας και τους άλλους, οι οποίες συνδέονται με κεντρικές συναισθηματικές διεργασίες, όπως αυτή της ρύθμισης των ερωτικών μας συναισθημάτων.
H δημιουργία ενός στενού διαπροσωπικού δεσμού, η διάρκεια, η οικειότητα, η συμμετοχή του συναισθήματος, η δέσμευση, η διατήρηση της ατομικής προσωπικότητας μέσα στο ζευγάρι, καθώς και η αποτελεσματική επικοινωνία, είναι κατορθωτή, μόνον εάν κατανοήσουμε τα δικά μας, εσωτερικά συναισθήματα.

Πίσω από κάθε συγκινησιακά φορτισμένη επικοινωνία, βρίσκεται μία συνειδητή ή ασυνείδητη πεποίθηση, που προκαλεί συναίσθημα και ωθεί σε συγκεκριμένη επικοινωνία. H πεποίθηση αυτή δημιουργείται από το τι νιώθουμε, ως συνέπεια των όσων πιστεύουμε για εμάς και για αυτό που συμβαίνει. Όσα πιστεύουμε, για εμάς, βασίζονται σε παιδικές βιωματικές εμπειρίες, σε ανάγκες, φοβίες, προσκολλήσεις, αλλά και προσδοκίες. Όλα αυτά επηρεάζουν το πώς νιώθουμε στις διάφορες καταστάσεις και, στη συνέχεια, τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε στους συντρόφους μας.

Στην ερωτική μας ζωή, είναι σημαντικό να μπορούμε να αναλύουμε πώς νιώθουμε και γιατί νιώθουμε κατά αυτόν τον τρόπο, ούτως ώστε να μπορούμε να επικοινωνούμε μεταξύ μας με ειλικρίνεια και σαφήνεια. Έτσι μπορούμε να απολαύσουμε μια υγιή ερωτική ζωή που θα περιλαμβάνει φυσιολογική ερωτική επιθυμία για το αντίθετο φύλο, σεξουαλική διέγερση κι ικανοποίηση μέσω της ολοκλήρωση της ερωτικής πράξης.

Χαρίκλεια Μανουσάκη
Επιστημονική Συνεργάτης σε θέματα Ψυχικής Υγείας κι Επικοινωνίας